Tələbə vaxtı bir fakültə yoldaşımın ""Cırtdan" nağılının psixoloji təhlili və azyaşlı uşaqlara mənfi təsiri" mövzusunda sərbəst iş yazdığını və onu diplom buraxılış işinə əlavə etdiyini eşitmişdim. İş o qədər maraqlı və səs-küylü olmuşdu ki, hətta həmin qrupda oxumayan tələbələr belə, onu oxumaq istəyirdi. Araşdırmada Cırtdanın heç də müsbət qəhrəman deyil, başqalarının hesabına dolanan (dostlarına yorğun olub, onu bellərində daşımağı təklif etməsi), təhdidlərə əl atan (istədiyi olmasa, nənəsinin onlara yaxmac verməyəcəyini deməsi), eqoist (divdən şübhələndiyi halda yalnız özü oyaq qalıb, dostlarını xəbərdar etməməsi), fırıldaqçı, yalançı olması göstərilirdi. İşdən xəbəri olan hər kəs araşdırmanın bir yenilik olduğunu, alqışla qarşılanacağını, buraxılış işinin də sözsüz "əla" qiymətinə layiq olacağını düşünürdü. Amma gözlədiyimizin tam əksi oldu. Həmin tələbənin elmi rəhbəri olan qocaman dosent işi geri qaytarıb, kiminsə şifahi xalq ədəbiyyatı nümunələrimizi təhqir etmək ixtiyarına malik olmadığını bildirmişdi.
O iş müdafiəyə buraxılmasa da, həmin dövrdə təhsil alan əksər tələbələr kimi, mənim yaddaşıma da həkk olundu. İstər-istəməz, uşaqlara hansı nağıllar oxuyuruq, bu nağıllar onları hansı istiqamətə yönəldir mövzusunda düşünməyə başladım.
...Bu günlərdə ikinci sinifdə oxuyan bir qohumum dərslərində ona kömək etməyimi xahiş etdi. Əlində həcmi göz qorxudan "Azərbaycan dili" kitabı var idi. Hansı mövzunu keçdiklərini soruşanda "Çahargah əfsanəsi" mətnini öyrənməli olduğunu dedi. Doğrusu, o əfsanənin adını ilk dəfə eşidirdim. Əvvəlcə, uşaqlara hələ ikinci sinifdən muğamlarımız haqqında məlumat verilməsi, əfsanələrin tədris olunması faktı məni sevindirdi. Uşaqdan kitabı alıb əfsanəni oxumağa başlamışdım ki, sevincim yarımçıq qaldı.
Əfsanə hökmdarın qəzəbinə düçar olaraq ədalətsiz şəkildə həbsxanaya atılmış bir musiqiçi haqqındadır. Həbsxanadan azad olan musiqiçi karvandakı dəvələrin zınqırovların səsi ilə Çahargah muğamını yaradır. Əfsanənin şəxsən mənim üçün diqqətçəkən məqamı məhz musiqiçinin həbsdən azad olması epiozodu oldu. Deməli, musiqiçinin dostları həbsxana nəzarətçisinə rüşvət verməklə dostlarını həbsxana divarlarından azad edirlər. İlk baxışdan bəlkə də burada qeyri-adi heç nə yoxdur. Amma gəlin, düşünək, bu vəziyyətdə başqa çıxış yolu yoxdurmu? Məncə, var. Amma nədənsə, əfsanə yaradan babalarımız da, dərsliyə məsul olan şəxslər də bir çox alternativ variant arasından məhz rüşvətlə azadlığa qovuşmağı seçiblər. Niyə? Yoxsa, Azərbaycan reallıqlarına daha yaxın olduğu üçün? Bəlkə də. Amma gəlin, düşünək, musiqiçinin dostları həbsxana nəzarətçisinə rüşvət vermək əvəzinə, onunla döyüşüb dostlarını azad etsəydilər, necə olardı? Bizə yaraşmazdımı? Ya da, məsələn, musiqiçinin günahsızlığını sübut etmək üçün hər hansı ağıllı üsul fikirləşə, xalqı onun azad etmək üçün ayağa qaldıra bilərdilər. Göründüyü kimi, babalarımızın da, elə indi bu dərsliyi tərtib etməklə məşğul olan ziyalılarımızın da ağlına ən asan və qeyri-qanuni yol - rüşvət vermək gəlib.
Bəlkə də çox kiçik görünən bu detalı belə qabartdığım üçün məni qınayacaqsınız. Amma nəzərə alın ki, bu kiçik detallar azyaşlıların beynində bizim düşündüyümüzdən də böyük izlər buraxır. Məsələn, belə: Dünən həmin qohumumun bir neçə gündür "xəstəlik" bəhanəsi ilə dərsə getmədiyini öyrəndim. Valideynləri də əslində, onun yalançı xəstəlikdən "əziyyət çəkdiyini" bilsələr də, uşağı məktəbə göndərə bilməyiblər. Uşaqla söhbət etmək qərarına gəldim. Ona "dərsə getməsən, müəllim bunu nəzərə alacaq və səni daha bir il də ikinci sinifdə saxlayacaq" kimi xəbərdarlıq elədim. Aldığım cavab isə belə oldu: "Heç nə olmaz, atam müəllimə də, direktora da pul verər, onlar da məni üçüncü sinfə keçirərlər."
Uşağın valideynləri isə belə bir fikri nəinki uşağın yanında demədiklərini, hətta ağıllarına da gətirmədiklərini dedilər. Hələ çox böyük təəccüb içində "axı bu fikir uşağın ağlına haradan gəlib" mövzusunda müzakirəyə də başladılar.
Mən isə deyəsən, fikrin haradan qaynaqlandığını başa düşmüşəm axı.
9 dekabr, 2011
9 dekabr, 2011
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder